مختصری بر حقوق اداری حقوق اداری
حقوق اداری به عنوان شاخه‌ای از حقوق عمومی داخلی، به مجموعه قواعد حقوقی اطلاق میشود كه حقوق و تكالیف سازمان‌های اداری دولت، خصوصاً سازمان‌های اجرائی آن و روابط آن‌ها با مردم را تعیین می‌كند.
حقوق اداری ناظر بر برخی از فعالیت‌های سازمان‌های اداری است و شامل فعالیت‌های سیاسی، قضائی، قانون‌گذاری سازمان‌ها نخواهد بود. فعالیت سازمان‌های اداری به دو منظور خدمات عمومی و حفظ نظم عمومی انجام میشود.
الف) خدمات عمومی:
نیازمندی‌هائی كه با تصمیم دولتمردان در برهه‌ای از زمان از طریق سازمان‌های عمومی یا دولتی برآورده میشود.
ب) حفظ نظم عمومی:
این مهم بر عهده پلیس اداری است که خود دارای دو مفهوم عمومی و اختصاصی است.
پلیس اداری عمومی
این نهاد دولتی سه وظیفه عمده را بر عهده دارد:
الف) امنیت عمومی: اقدامات دولت به منظور حفظ تمامیّت ارضی كشور، برقراری نظم و... میباشد.
ب) آسایش عمومی: جلوگیری از ناهنجاری‌های اجتماعی، مزاحمت‌ها و ...میباشد.
ج) بهداشت عمومی: اقدامات دولت برای بهبود وضع زندگی و سلامتی آحاد مردم میباشد.
پلیس اداری اختصاصی
اختصاص به فعالیت‌هائی دارد كه نیاز به آن فعالیت‌ها، در دهه‌های اخیر احساس شده است. مثل پلیس زیبائی شهر، پلیس ساختمان‌ها، پلیس حفظ آثار باستانی.
سازمان‌های اداری
با توجه به این‌كه سازمان‌های اداری، دارای شخصیت حقوقی هستند و شخصیت حقوقی یعنی توانائی دارا شدن حقوق و تكالیف و توانائی اجرای آن، لذا به طور مستقل و جدای از تشكیل دهند‌گان آن، اشخاص حقوقی را می‌توان به دو دسته اشخاص حقوقی حقوق خصوصی و اشخاص حقوقی حقوق عمومی تقسیم كرد كه از جهت منشأ پیدایش و هدف و مقررات حاكم بر آن‌ها فرق دارند.
الف) اشخاص حقوقی حقوق خصوصی؛ مثل شركت‌های تجاری و مؤسسات غیرتجاری میباشند.
ب) اشخاص حقوقی حقوق عمومی؛ که با توجه به مشخصات آن می‌توان به بخشهای ذیل تقسیم كرد:
1) سازمان‌های مركزی كشور؛ كه اركان اصلی نظام هستند و در رأس آن‌ها دولت قرار دارد و بر كل كشور اعمال قدرت می‌كنند.
2) شوراهای محلی؛ كه شهرداری‌ها نمونه بارز آن است و دارای استقلال مالی میباشند.
3) سازمان‌های فنی – تخصصی؛ كه شامل شركت‌های دولتی و مؤسسات عمومی میباشد و اهداف دولت را پیگیری و تحقق می‌بخشند.
4) نهادها و مؤسسات عمومی غیر دولتی؛ كه شامل بنیاد مستضعفان، هلال‌احمر، كمیته امداد امام، بنیاد شهید، بنیاد مسكن، كمیته ملی المپیك، بنیاد 15 خرداد، سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان تأمین اجتماعی میباشد.
5) سایر اشخاص حقوق عمومی با وضعیت خاص؛ مثل کانون وکلاء که ماهیتا خصوصی است ولی دارای مزایای اشخاص حقوق عمومی است.
حقوق استخدامی
یكی دیگر از مباحث حقوق اداری بحث حقوق استخدامی میباشد كه در آن، مباحث تعریف مستخدم، انواع مستخدمین دولت؛ مثل مستخدم رسمی، خرید خدمتی، روز مزد، و شرائط آن‌ها آمده است.
همچنین در مورد طبقه‌بندی مشاغل، و حالات استخدامی؛ مثل حالت اشتغال، خدمت آزمایشی، بازنشستگی، استعفا و ... بحث می‌كند.
یكی دیگر از مباحث حقوق استخدامی حقوق و مزایای مستخدمین دولت است كه عمده‌ترین آن‌ها، حقوق ماهانه، فوق‌العاده‌ها و مزایای مختلف، حقوق بازنشستگی، حقوق از كار افتادگی میباشد.
تكالیف و مسئولیت‌های مستخدمین دولت
موضوع بحث آن تكالیفی است كه مستخدم دولت بر عهده دارد؛ از قبیل رعایت سلسله مراتب اداری، منع داشتن دو شغل، عدم سوء استفاده از موقعیت اداری، رازداری، وفاداری، اقامتگاه اجباری و... همچنین در مورد مسئولیت مستخدمین دولت بحث میشود كه طبق ماده 8 قانون رسیدگی به تخلفات اداری، با متخلفین به چه صورتی برخورد میشود؟ و نیز مجازات‌های اداری و دادگاه‌های اداری در آن پیش‌بینی شده است.
منابع:
1) موتمنیطباطبائی، منوچهر؛ حقوق اداری، تهران، سمت، 1381، چاپ هفتم، ص 20.
2) انصاری، ولی ا...؛ كلیات حقوق اداری، تهران، نشر میزان، 1374، چاپ اول، صص 140- 100.
3) موسی‌زاده، رضا؛ حقوق اداری (2 - 1)، تهران، نشر میزان، 1381، چاپ سوم، ص 220 - 160.
کلید واژه ها : حقوق اداری ، مقالات حقوق اداری ، حقوق اداری ایران ، منابع حقوق اداری ، پلیس اداری ، سازمان‌های اداری
مختصری بر حقوق اداری
تنظیمات متن :
