مقدمه:
برق گرفتگی كه بدو صورت برق گرفتگی در اثر جریان برق شهری و برق گرفتگی متعاقب برق جوی ( صاعقه زدگی ) دیده میشود یكی از علل عمده مرگهای غیر طبیعی است . اگر مصدوم از آسیبهای حاصله نجات یابد آنرا اصطلاحاُ برق زدگی (1) می نامیم و اگر عبور جریان از بدن موجب مرگ شود آن را برق گرفتگی (2) می خوانیم.
اینجناب در شماره 8 مجله وزین قضائی و حقوقی دادگستری بحث كوتاهی در مورد برق زدگی و برق گرفتگی جوی داشتم و چون بسیاری از خوانندگان گرامی ان مجله از من خواستند كه درباره برق شهری نیز بحثی داشته باشم در صدد تهیه مقاله ای در این مورد بودم كه همكار جوان آقای دكتر همایون ناصح به كمك من شتافته و با استفاده از منابعی چند مقاله زیر را فراهم آوردند در این مقاله سعی شده اصطلاحات فنی و پزشكی بزبان ساده محاوره فارسی برگردانده شود تا هر چه بیشتر مطالب مفهوم خوانندگان غیر پزشك گردد. با پیشرفت تمدن و اختراع وسایل مختلف برقی متأسفانه حوادث ناشی از برق گرفتگی شهری رو به ازدیاد است . امروزه در اغلب خانه ها گذشته از رادیو- تلویزیون –كولر-هواكش –زنگهای مختلف برقی –آسانسورها-یخچال-فریزر-لامپهای روشنائی –بخاری برقی –اطو و چرخ خیاطی ، آب میوه گیریی برقی كه مورد لزوم همگان است از آنجا بشر روز بروز از مواهب جدید علیم جهت تسریع در كارها و به عبارت دیگر از روی تنبلی صدها نوع وسیله برقی دیگر مانند مو خشك كن برقی ( سشوار ) وسیله برای فرزدن موی خانمها- ریش تراش برقی – بخاری برقی –شیرینی پزی برقی –كباب پز برقی-پلوپز برق – آرام پز بری –كیسه گرم كن برقی –تشك بریقی-ماشین گوشت برقی-بهم زن برقی ( برای بهم زدن خمیر –تخم مرغ و … ) حشره كش بریقی –كتری و سماور برقی كرسی برقی و غیره تهیه نموده وا ین تازه وسایل خانگی معمولی است واگر بازیچه ها بریق كودكان و وسایل تفننی برقی دیگر را به آن اضافه كنیم در خواهیم یافت كه منابع بیشماری برای برق زدگی و برق گرفتگی در اختیار بشر است د ر كارخانه ها كارگاهها مغازه ها –تعمیرگاهها و سازمانهای اداری نیز اغلب دستگاهها برقی است و روزی نیست كه حادثه ناشی از كار با وسایل برق خانگی یا كارگاهی نداشته باشیم. متأسفانه اغلب در كارگاهها برای طبیعی جلوه دادن علت مرگ برق گرفته ها صحنه را عوض كرده یا اجساد را به جائی كه فاقد برق است منتقل می كنند اینجا ست كه كار مشكل می شود و گاهی مواجه به جنازه هائی می شویم كه در عین سلامت بدون هیچ گونه آثار ظاهری بدست می آیند و نتیجه كالبدشكای و آزمایشات تكمیلی سفید است ( كالبدشكای سفید : منظور مواردی ست كه با همه بررسیها علمی بر روی جسد نتیجه قاطع حاصل نمی گردد تا بتوان علت مرگ را تشخیص داد . بنا در گزارش معاینه جسد آنجا كه مخصوص ذكر علت مر گ است سفید می ماند ) بنابراین به قضات محترم تحقیق و همكاران گرامی پزشكی قانونی توصیه می نمایم در مواردی كه مسمومیتها-خفگی ها-خفه كردگی ها موجب مرگ نبود و آثار مشخص ضرب و حرج كه توجیه كننده نحوه حدوث مرگ باشد بدست نیامد برق گرفتگی را فراموش نفرمایند برای نمونه به ردوم رود زیر توجه فرمائید: پسری پنج ساله را در یك روز بعد از ظهر تابستان در تختوابش مرده یافتند پرد و مارد او را به عمویش سپرده بودند عمو نیز در زیر زمین خانه خوابیده بود پدر و مادر برای عیادت عزیزی به بیمارستان رفته بودند غیبت آنان از منزل ساعتی بیش نبود از عمو پرسیدند چرا از كودك غافل ماندی ؟ او گفت پس از رفتن شما من به كودك گفتم برویم زیر زمین خنك است بخوابیم او گفت نه من در اطاقم بازی می كنم تا مامان وبابا بیایند او در حالی بازی بود كه من بزیر زمین رفتم بهر تقدیر كالبد شكافی كامل به عمل آمد آثار مشخص نداشت همكاران از من برای مشاوره دعوت كردند همه كارها انجام شده بود من فقط توصیه كردم از نظر تجاوز جنسی هم معینه شود در معاینه آثاری از وقوع تجاوز جنسی دیده نشد ولی سوختگی خطی شكل كم رنگ با حاشیه صورتی از كناره چپ چین میانی سرین مشاهده شد به آقای بازپرس آنرا نشان دادیم و گفتیم مشكوك به برق گرفتگی هستیم با ناباوری پدر طفل ر اخواست او اظهار بی اطلاعی كرد عموی طفل را احضار كرد به محض سوال درمورد برق گرفتگی به گریه افتاد معلوم شد از غیاب اهل خانه استفاده كرده و می خواست برای پر كردن نواری از سیم رابط معیوب استفاده نماید كودك نزد او ایستاده بود او پس از وصل كردن سیم به جریان برق آنرا كشید تا به دستگاه ضبط صوت وصل نماید سیم به میان دو ران كودك كه شورتی كوتاه بر تن داشت برخورد نمود كودك بهوا پرید و بزمین خورد و مرد.
در مورد دیگر بانوی جوانی كه تازه ازدواج كرده بود در كارگاه بسته بندی زعفران و ادویه شوهرش برای كمك به او و سرگرمی خود مشغول كار بود كه ناگهان فوت كرد و در معانیه وی نیز هیچ گونه آثاری كه توجیه كننده علت مرگ باشد دیده نشد تنها چیز مشكوكی كه بنظر من رسید پارگی قرینه در جوراب سپیدی بود كه بر پای داشت و در سطح خارجی جوراب مزبور كه تا بالای زانوهای او را می پوشاند در ناحیه زانوها پارگی داشت و زیر پارگی دو لكه سیاهرنگ دیده می شد كه بیضی شكل بود كنار یكبار لكه ها را پاك كردیم با نهایت تعجب دیدیم پوست ظآن خشك و خاكستری رنگ است از همكاران آسیب شناس كمك خواستیم پوست مشكوك را برداشتند نتیجه مطابق با برق گرفتگی داشت هر چه آقای قاضی تحقیق از شوهرش سئوال كرد كه نحوه حدوث مرگ چیست ؟ گفت نمی دانم از بیرون آمدم دیدم افتاده و فوت كرده وقتی آقای باز پرس نظریه پزشكی قانونی را برای او خواند او ناچار اقرار كرد كه همسرش با آسیای برقی مشغول پودر كردن ادویه بود چون آسیای مزبور در ضمن كار لرزش داشت آنرا با فشار دو زانو از طرفین ثابت نگهداشته بود شوهر برای كاری از كارگاه بیرون رفت وقتی چند لحظه بعد برگشت دید بوی سیم برق سوخته می آید و زنش بزمین افتاده معلوم شد زن بینوا برای جلب نظر شوهر به كارآئی خود بدون آنكه منتظر خنك شدن آسیا باشد بطور مداوم و مستمر با ان كار كرده بود و آسیا داغ شده و حرارت حاصله باعث آب شدن روكش سیمهای مستعمل آن و اتصال برق به دیوار و برق گرفتگی آن زن جوان تیره بخت شد.
عبور جریان الكتریكی از بدن می تواند طیف وسیعی از عوارض را در بدن ایجاد نماید كه این طیف شامل انقباض موضعی عضلات (اسپاسم ) با و یا بدون سوختگی در محل تماس و مرگ ناگهانی در مواردی همراه سوختگی بوده می باشد ولی تمام موارد عبور جریان الكتریكی از بدن خطرناك نمی باشد مثلاُ در دیاترمی ( نوعی درمان فیزیكی با حرارت) جریان یك میلیون سیكل در ثانیه است از سوی دیگر ولتاژهای بالا (مثلاُ چهل هزار ولت ) قادر به تولید شوك نمی باشد از طرف دیگر جریانهای 1 تا 2 میلی آمپر قادر به تولید حرارت هستند الكترو شوك درمانی باریدرمان بعضی اختلالات خاص روانی با جریان 200 میلی آمپر كه در دو انحناء محدب پیشانی سر می گذاراند ) بكار می رود تحریك عضله قلب با جریان متناوب (AC) 60 سیكل در ثانیه در مدت زمان كوتاه قلبی را كه دچار ایست شد می تواند به انقباض وا دارد و از طرفی درد فیبریلاسیون قلبی ( از بین بردن فیبریلاسیون عضله قلب ) با عبور جریان شدید در مدت كوتاه می تواند فیبریلاسیون (لرزش قلبی ) را متوقف كند.
به طور كلی برق گرفتگی می تواند ناشی از یك حادثه شغلی و یا به صورت اتفاقی در منزل ایجاد گردد و اصولاُ اكثر موارد برق گرفتگی به صورت اتفاقی و یا خود كشی است و قتل به ندرت با این روش صورت می پذیرد
در سالهای اخیر گزارشاتی در مورد كاربرد برق گرفتگی در خودكشی های فجیع در افراد مسن یا بیماران روانی داده شده كه بسیاری از اینها سابقه خودكشی داشتند و بعضی همزمان دچار مسمومیت با الكل بوده اند . همچنین گزارشاتی مبنی بر اینكه بیشترین خطر برق گرفتگی در هنگام كار در سنین 17-16 سالگی وجود دارد موجود است بطور كلی سالانه بیش از هزار مورد مرگ و بیش از 6 هزار مورد عوارض ناشی از برق گرفتگی در آمریكا وجود دارد.
پاتوفیزیولوژی : ( طرز تأثیر برق گرفتگی بر بافتها و اعمال حیاتی انسان )
برای ایجاد برق گرفتگی و عوارض ناشی از آن احتیاج به وجود جریان برق و عبور این جراین از بدن می باشد كه برای عبور جریان برق دو شرط لازم است :
1-وجود مدار بسته
2-وجود اختلاف پتانسیل
از سوی دیگر باید بدانیم جریانهای با ولتاژ بالا بیش از 1000 صدمات تخریبی اسفناكی را ایجاد می كنند ولی در مورد جریانهای با ولتاژ كم ( كمتر از هزار ولت ) صدمات نسوج عمقی خفیف است.
به طور كلی زمانی كه جریان از نسوج عمقی بدن عبور كند ( به عبارتی دیگر بدن به صورت هادی باشد ) ممكن است باعث صدمات اعضای داخلی بدن شود .
مكانیسم سوختگی های ایجاد شده در پوست مشابه سوختگی ها در اثر سایر منابع حرارتی است اما در اعضاء داخلی ممكن است عملكرد خاص جریان در سلول و یا تغییرات احتمالی در ملكولهای بزرگ باعث صدمه سلولی گردد اما در اغلب موارد صدمات ناشی از تبدیل انرژی الكتریكی به حرارت است .
عوامل مؤثر در نتیجه تماس انسان با جریان برق بدین شرح است.
1-ولتاژ:
نیروی رانش جریان می باشد در ولتاژهای پایین تخریب بافتهای عمقی بندرت دیده می شود امم در صورتیكه همین ولتاژ تماس طولانی با دست داشته باشد در شرایط خاص ممكن است باعث آمپوتاسیون ( قطع عضو) آن گردد از طرفی همین ولتاژهای پایین ( بخصوص در صورتیكه مقاومت خارجی كم باشد ) می تواند باعث عبور جریانی كه برای تولید فیبریلاسیون ( لرزش ) بطنی كافی است گردد این مسئله توجیه مناسبی برای مرگ ناشی از برق گرفتگی در جریان حمام گرفتن است بعلاوه در ولتاژهای بالا قبل از تماس بدن ممكن است این ولتاژ باعث پرت شدن فرد و صدمات تروماتیك ( ضربه ای ) در شخص گردد به طور كلی با ولتاژ كمتر از 100 مرگ نادر است .
در ولتاژ پایین جریان متناوب انقباض كزازی شكل عضلات تنفسی ایجاد شده و تنفس قطع می شود از سویی در ولتاژهای پایین تمایل به ادامه تماس بدن با برق وجود دارد زیرا انقباض عضلانی تولید می شود ولی ولتاژهای بالا اغلب باعث پرت كردن فرد می شود.
2-آمپراژ: شدت جریان برق می باشد
با افزایش آمپراژ خطر مرگ بالا می رود مثلاُ جریان الكتریكی 2 میلی آمپر باعث درد و آمپراژ بین 1/0تا 1آمپر باعث ایست تنفسی و فیبریلاسیون بطنی می گردد و 10 آمپر باعث آسیستول ( از بین رفتن انقباض عضله بطن) می شود جریانهای كمتر در افرادی كه ضربانساز قلبی مصنوعی دارند می تواند باعث فیبریلاسیون ( لرزش ) بطنی گردد.
3-مقاومت:
مقاومت بافتهای بدن در برای عبور متفاوت است وبه ترتیب زیر از راست به چپ افزایش می یابد.
عصب شریان عضله پوست تاندون چربی استخوان
نویسنده:فرامرز گودرزی
همایون ناصح
منابع:
1-نكته جالب اینكه در این موارد اغلب هیچ گونه آثار این از صدمات بافتی دیده نمی شود .
2-مرگ با ولتاژ 12 ولت نیز دیده شده است.
3-مقاومت آن حدود 100 اهم می باشد
4-در مورد مرگهای ناشی از فیبریلاسیون بطنی به علل دیگر نیز این حالت دیده می شود.
5-با وجود این تشخیص شواهد عبور جریان باعث تفویض این ادعا می گردد كه جریان عبوری كشنده بوده است.
کلید واژه ها : پزشکی قانونی ، مقالات پزشکی قانونی ، سوختگی شهری
برق گرفتگی شهری از دیدگاه پزشكی قانونی
تنظیمات متن :
