قاعده مرور زمان چیست؟
پاسخ:
اگر مراد نقش زمان و مكان در اجتهاد باشد، پاسخ این است: زمان و مكان در
استنباط احكام و بار كردن حكم روی موضوعات تأثیر دارد.
البته مراد زمان و مكان نیست، چون زمان و مكان تأثیری در حكم شرعی ندارد و
تغییر آن ها باعث تغییر حكم شرعی نمی شوند، بلكه مراد اوضاع و احوالی است
كه در زمان یا مكان پدید آمده است وحكم و موضوع حكم شرعی را متعیّن می سازد
و تغییر آن باعث تغییر حكم و موضوع حكم شرعی می گردد.(1)
یكی از مؤلفه هایی كه تغییر آن باعث تغییر حكم شرعی می شود، عرفیات جامعه
است، مثلاً شرعاً شرطی كه ضمن عقد باشد و یا صراحتاً شرط نشده، ولی مبنای
عرف بر آن شرط باشد، لازم الوفا است، لیكن چه چیزی را عرف شرط می داند؟ عرف
ها مختلفند. یكی از جاهایی كه مرد می تواند عقد ازدواج را به هم بزند
(البته بعضی می فرمایند نمی توان عقد را به هم زد) موردی است كه با كرده
بودن دختر را شرط كردهیا لفظاً شرط نكرده باشد، لیكن مبنای عقد عرفاً بر
بكارت زوجه باشد.(2)
در كشورها مبنای عرفی مثلاً در مورد باكره بودن دخترها مختلف است. در ایران
نیز مسئلة از همین قرار است، ولی در برخی كشورها بر عكس است. از این رو در
آن كشورها چنان چه مردی لفظاً و صراحتاً با كره بودن را شرط نكرده باشد،
بعداً در صورتی كه زوجه اش باكره نباشد، نمی تواند به استناد مبنای عرفی ،
عقد را به بهانة این كه خانمش با كره نبوده، به هم بزند. یا مثلاً شطرنج تا
زمانی كه آلت قمار بود، حرام بود. وقتی آلت قمار بودنش را از دست داد و
برد و باختی در بین نشد، جایز شد.(3)
بنابراین زمان و مكان به معنایی كه گذشت، در حكم شرعی اثر دارند.
1. مجلة نقد و نظر ، سال 2، شمارة 5، سال 1374، ص 222.
2. توضیح المسائل مراجع، ج 2، ص 422، مسئلة 2444.
3. امام خمینی، استفتائات ، ج 2، ص 10، سؤال 21.
کلید واژه ها : قاعده مرور زمان چیست؟
قاعده مرور زمان چیست؟
تنظیمات متن :
