تنظیمات متن :
      رنگ پشت متن       سایز متن    21

ارتباط زندانیان با جهان خارج از موضوعاتی است كه بسیار مورد توجه فعالان حقوق بشر و كارشناسان امور تربیتی و تادیبی قرار دارد.درباره مصادیق و موضوعات ارتباط زندانی با جهان خارج به مواردی همچون ملاقات، مرخصی (اقامت موقت زندانی در منزل خود)، تلفن، مكاتبه و نامه نگاری، استفاده از روزنامه، رادیو و تلویزیون و كتاب اشاره شده که البته در اکثر کشورها و از جمله ایران موضوع مرخصی زندانیان بسیار مهم تر جلوه می کند چراکه برخی اوقات موضوع مرخصی زندانیان از رابطه ای  شخصی خارج شده و به موضوعی غیرشخصی برای افکار عمومی تبدیل می شود.
به گزارش «تابناک» اثر عام موضوع مرخصی زندانیان را اکثرا می توان در مواردی مشاهده کرد که افراد زندانی از جمله چهره های مشهور و سرشناس باشند و حضور و عدم حضور ایشان در زندان برای افکار عمومی از اهمیت بسزایی برخوردار باشد. از حضور یا عدم حضور شهرام جزایری در زندان و  مرخصی محمدرضا رحیمی معاون اول احمدی نژاد گرفته تا ماجرای مرخصی مهدی هاشمی از جمله این مصادیقی هستند که در فضای عمومی جامعه درباره آن بسیار سخن گفته می شود . مقامات و مسئولان قضایی هم همیشه در برابر اینگونه ابهامات بر این نکته تاکید داشته اند که اعطای مرخصی به زندانیان تابع ضوابط و قواعد مختص به خود می باشد.
لذا با این اوصاف این سوال مطرح می شود که  نگاه نهاد قضایی کشور ما به موضوع مرخصی زندانیان و شرایط اعطای آن چگونه است و تحت چه شرایطی و با چه ضوابطی به زندانیان مرخصی اعطا می شود و این موضوع در کدام قانون مورد توجه قرار گرفته است؟
پاسخ این سوال را می توان در آئین نامه اجرایی سازان زندانها و اقدامات تاميني و تربيتي كشور مصوب ٢٠/٩/١٣٨٤ و اصلاحیه های بعدی ان یافت. این آیین نامه که دارای فصل ها و بخش های متفاوتی هست منبع و مرجع اصلی برای اقدامات گوناگون این سازمان می باشد.در بخش سوم که به موضوع «رابطه محكوم با خروج از مركز حرفه آموزي و اشتغال يا زندان» اختصاص دارد فصلی تحت عنوان مرخصی زندانیان تعریف شده که در اینجا به طور مفصل به شرایط و ضوابط اعطای مرخصی به زندانیان اشاره شده است.
در ابتدای این فصل بیان شده است که  به منظور کمک به تحکیم مبانی و روابط خانوادگی و اجتماعی زندانیان، رفع مشکلات ضروری فردی، خانوادگی و قضائی، بازتوانی اجتماعی و فراهم نمودن زمینه بازگشت مجدد به جامعه و همچنین مشارکت فعال در برنامه‌های اصلاحی، تربیتی، فرهنگی و ورزشی، حرفه‌آموزی و اشتغال، به زندانیان در چهارچوب مواد مربوط به این فصل مرخصی اعطاء می‌گردد.ضمنا اعطای مرخصی به زندانیان به عنوان یک حق تلقی نمی‌گردد و برخورداری از آن موکول به رعایت مقررات زندان و کسب امتیازات لازم می‌باشد.
شرایط اعطای مرخصی:
در ماده 214 از این آیین نامه درباره موضوع  شرایط اعطای مرخصی به زندانیان گفته شده محکومین به حبس تا 15 سال باید حداقل ‌یک ‌ششم‌ از مدت حبس و محکومین بیش از 15 سال و حبس ابد حداقل سه سال از مدت محکومیت خود را سپری کرده باشندو همچنین محکومینی که دارای سابقه محکومیت در جرائم عمدی باشند، به ازای هر سابقه محکومیت یک ماه به نصاب مذکور اضافه می‌شود.
‌علاوه بر این  محکومینی که به لحاظ عدم پرداخت جزای نقدی یا عدم تأدیه محکومیت مالی (موضوع مادتین 1 و 2 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی) و یا هر دو در زندان بسر می‌برند، در صورتی که حداقل یک ماه بابت محکومیت مذکور تحمل حبس نموده باشند دارای شرایط اعطای مرخصی هستند.
در بند ج این ماده به  کسب حداقل 200 امتیاز –با ذکر 29 معیار- برای هر نوبت مرخصی اشاره شده که البته این امتیاز در دستورالعمل صادره از طرف رییس قوه قضاییه در 7.4.91 به 100 امتیاز کاهش یافته است.
29 معیاری که باعث کسب امتیاز توسط زندانیان برای دریافت مرخصی می شود:
1ـ رعایت مقررات و امور انضباطی در زندان در هر ماه 10 امتیاز2ـ همکاری در برقراری نظم و انضباط و پیشگیری از تخلفات داخلی در هر ماه 20 امتیاز3ـ همکاری در انجام فعالیت‌های فرهنگی در هر ماه 10 امتیاز4ـ اهتمام به شرکت در نماز جماعت و سایر مراسم مذهبی، در هر ماه 30 امتیاز5 ـ شرکت در برنامه‌های مربوط به تلاوت، آموزش روخوانی، ترجمه، درک مفاهیم، حفظ قرآن یا نهج‌البلاغه، اخلاق و عقاید، هر برنامه در هر ماه 20 امتیاز6 ـ قبولی در آزمون دوره‌های مربوط به روخوانی، ترجمه، درک مفاهیم و حفظ قرآن یا نهج‌البلاغه، اخلاق و عقاید، هر دوره 30 امتیاز7ـ شرکت در دوره احکام سطح 1 و 2 هر کدام در هر ماه 10 امتیاز8 ـ قبولی در آزمون احکام سطح 1و 2 هر یک 30 امتیاز9ـ شرکت در هر دوره کتابخوانی 20 امتیاز10ـ حفظ قرآن به ازاء هر جزء 200 امتیاز11ـ انتخاب در جشنواره قرآنی شهرستان، استان و یا کشور و یا کسب رتبه در آن، هر کدام 100 امتیاز12‌ـ اشتغال به تحصیل در هر یک از مقاطع تحصیلی هر ماه 20 امتیاز13ـ قبولی در هر دوره تحصیلی 30 امتیاز14ـ شرکت در کلاس‌های فرهنگی، هنری و ورزشی در هر ماه 20 امتیاز15ـ شرکت در هر یک از دوره‌های تربیت معلم، آموزشیاری یا مربیگری درون زندان 10 امتیاز16ـ اخذ گواهی در هر یک از دوره‌های تربیت معلم، آموزشیاری یا مربیگری 30 امتیاز17ـ تدریس در هر یک از امور آموزشی، فرهنگی و ورزشی در هر ماه 20 امتیاز18ـ کسب رتبه در هر یک از جشنواره‌های فرهنگی، هنری یا مسابقات ورزشی اعم از شهرستان، استان یا کشور 30 امتیاز19ـ پذیرش در دانشگاه 50 امتیاز20ـ شرکت در کلاس‌های فنی و حرفه‌ای در هر ماه 10 امتیاز21ـ اخذ گواهی فنی و حرفه‌ای در هر رشته 50 امتیاز22‌ـ اشتغال به کار در کارگاه‌ها و انجام امور خدماتی داخل زندان در هر ماه 40 امتیاز23ـ شرکت در دوره مهارت‌های اساسی زندگی هر مهارت 5 امتیاز حداکثر 50 امتیاز24ـ اخذ گواهی مربوط به مهارت‌های اساسی زندگی هر مهارت 10 امتیاز حداکثر 100 امتیاز25ـ شرکت در جلسات و کلاسهای مشاوره و روان درمانی هر ماه 20 امتیاز26ـ ترک کامل اعتیاد به تائید بهداری زندان 200 امتیاز27ـ پرداخت جزای نقدی به ازاء یک‌درصد از مبلغ جریمه 5 امتیاز28ـ اخذ رضایت شاکی یا شاکیان حداکثر 200 امتیاز(در صورت تعدد شکات میزان امتیازات به تعداد آنها تقسیم خواهد شد.)29ـ سایر اقدامات و فعالیت‌های پیش‌بینی نشده در این بند به تشخیص شورای طبقه‌بندی 100 امتیاز
میزان مرخصی:
در ماده ماده215 این آین آئین نامه درباره میزان مرخصی تاکید شده به محکومین حبس جرائم غیرعمدی و محکومینی که صرفاً به دلیل عدم پرداخت جزای نقدی، دیه و یا محکومیت‌های مالی غیرکیفری در زندان نگهداری می‌شوند در صورت کسب امتیازات لازم به ازای هر دو ماه، سه تا پنج روز مرخصی تشویقی اعطاء می‌گردد. همچنین به محکومین سایر جرائم که امتیازات لازم را کسب نمایند در صورت فقدان سابقه محکومیت در جرائم عمدی به ازای هر سه ماه و در صورت وجود سابقه محکومیت در جرائم عمدی به ازای هر چهار ماه، سه تا پنج روز مرخصی تشویقی اعطاء می‌گردد.البته این مدت در دستورالعمل صادره از سوی رییس قوه قضاییه از سه تاپنج روز به 10 روز افزایش یافته است.
در این ماده زمان مرخصی زنان سرپرست خانوار و مادران دارای فرزند کمتر از ده سال در صورت کسب امتیازات لازم و فقدان سابقه عمدی محکومیت به ازای هر دو ماه سه تا پنج روز مرخصی تشویقی تعیین شده است.
علاوه براین عنوان شده که کسب امتیاز بیشتر از سقف تعیین شده، موجب تمدید مرخصی تشویقی برای زندانیان محکوم در پایان هر دوره مرخصی خواهد بود. تعیین مدت تمدید مرخصی به عهده شورای طبقه‌بندی بوده و در هر صورت نباید این مدت بیشتر از سقف مرخصی در هر دوره باشد و چنانچه فاصله محل سکونت زندانی تا محل تحمل کیفر وی بیش از صد کیلومتر باشد، به تشخیص شورای طبقه‌بندی و به تناسب فاصله راه بین یک تا چهار روز برای ایاب‌وذهاب به مدت مرخصی افزوده خواهد شد.
در ماده 216 گفته شده  محکومینی که بنا به تشخیص پزشک زندان نیاز به بستری شدن در مراکز درمانی خارج از زندان را دارند بدون در نظر گرفتن شرایط مذکور در ماده 214 می‌توانند برای یک دوره معالجه، جهت بستری‌شدن از مرخصی استفاده نمایند و در صورت نیاز به ادامه بستری بیش از یک ماه بنا به تشخیص بیمارستان و تائید پزشکی قانونی قابل تمدید است در این صورت باید تاریخ و محل بستری مشخص گردد تا در صورت لزوم از طرف یگان حفاظت زندان بازدید و سرکشی بعمل آید.
شرط اساسی اعطای مرخصی به محکومین در ماده 217 موکول به تصویب شورای طبقه‌بندی زندان و اخذ تأمین مناسب توسط مقام قضایی مربوطه شده و بیان گردیده تأمین مأخوذه برای اعطاء مرخصی محکومین، حسب مورد پس از تفهیم به زندانی یا وثیقه‌گذار و یا کفیل برای مرخصی‌های بعدی نیز دارای اعتبار بوده و ملاک عمل می‌باشد.
باید خاطرنشان کرد دادستان محل و یا رئیس حوزه قضایی بخش که عهده‌دار وظایف دادستان می‌باشد می‌توانند با رعایت شرایط پیش‌بینی شده در این فصل با اخذ تأمین مناسب رأساً نسبت به اعطای مرخصی اقدام نمایند.
شرایط اعطای مرخصی به زندانیان در مواقع اضطراری در ماده 220 مدنظر قرار گرفته و بیان شده در مواقع اضطراری و بروز حوادث غیرمترقبه متهمین و محکومینی (که واجد شرایط اعطای مرخصی نمی‌باشند) می‌توانند بنا به تشخیص شورای طبقه‌بندی و موافقت قاضی مجری حکم یا رئیس حوزه قضایی و یا مقام بازداشت‌کننده حداکثر به‌مدت 12 ساعت در روز به صورت تحت‌الحفظ به مرخصی اعزام گردند.
مستثنیات اعطای مرخصی:
در این آیین نامه در بند 221 محکومین زیر از شمول اعطای مرخصی مستثنی شده اند:
‌الف ـ محکومین جرائم سرقت مسلحانه و یا مقرون به آزار، ربودن مال دیگری از طریق کیف‌زنی، جاسوسی، اقدام علیه امنیت کشور، آدم‌ربائی، جرائم باندی و سازمان یافته، تجاوز به عنف، دائرکردن مراکز فساد و فحشاء، اسیدپاشی، اخلال در نظام اقتصادی، ورود، تولید، توزیع و فروش مشروبات الکلی، قاچاق مسلحانه و یا عمده مواد مخدر و روانگردان‌ها.ب ـ محکومین دارای سه سابقه محکومیت به ارتکاب همان جرم.‌ج ـ محکومینی که به شرارت مشهورند.‌د ـ محکومین به قصاص و اعدام.‌تبصره1ـ منظور از قاچاق عمده مواد مخدر و روانگردان‌ها مواردی است که مجازات قانونی جرم حبس ابد یا اعدام باشد.‌تبصره2ـ اعطای مرخصی به محکومین جرائم سرقت در ایام نوروز ممنوع می‌باشد.
اما در ماده 224 گفته شده زندانیان محکومی که به هر دلیل واجد شرایط لازم برای برخورداری از مرخصی نباشند در مواقع اضطراری و یا خاص به پیشنهاد شورای طبقه‌بندی و موافقت دادستان محل می‌توانند از یک نوبت مرخصی بهره‌مند شوند.
لازم به ذکر است مدت مرخصی زندانیان جزء مدت محکومیت آنان محسوب گردیده، لیکن در صورت غیبت، ایام غیبت جزء مدت محکومیت احتساب نمی‌گردد و چنانچه زندانی پس از اعطای مرخصی غیبت نماید علاوه بر مجازات قانونی برای بار اول به مدت 6 ماه و برای بار دوم یک سال و برای نوبت سوم تا پایان مدت محکومیت از مرخصی محروم خواهد شد و در صورتی که زندانی پس از پایان مرخصی به زندان مراجعت ننماید و توسط مأمورین دستگیر و تحویل زندان شود تا پایان مدت محکومیت از مرخصی محروم خواهد شد. که البته چنانچه غیبت زندانی به تائید دادستان محل، رئیس حوزه قضایی بخش که عهده‌دار وظایف دادستان می‌باشد و یا شورای طبقه‌بندی، موجه تشخیص داده شود، زندانی غائب از مرخصی مشمول حکم این ماده نخواهد بود.
در این آیین نامه احتمالات رخ دادن اعمال بزهکاری توسط زندانی در ایام مرخصی هم پیش بینی شده و در ماده 226ـ گفته شده زندانیانی که در حین مرخصی و یا اشتغال خارج از زندان مرتکب جرم عمدی می‌شوند، برای بار اول تا یک سال و برای بار دوم تا دو سال و برای بار سوم تا سه سال از مرخصی محروم خواهند شد.
از جهت نظارت بر زندانیان در دوران مرخصی در ماده 227 تصرح شده دادستان یا شورای طبقه‌بندی می‌توانند برای زندانیانی که به مرخصی اعزام می‌شوند تکالیفی از قبیل معرفی نوبه‌ای به مراجع انتظامی، عدم حضور در برخی از اماکن در حین مرخصی مقرر دارد و چنانچه زندنیان دستورات صادره را رعایت ننمایند، باقیمانده مرخصی آنان ملغی و از یک نوبت مرخصی بعدی محروم خواهند شد.
البته همانطور که پیش تر در برخی مواد اشاره شد آیت الله آملی لاریجانی رییس قوه قضاییه در مورخه 7.4.91 در راستای ساماندهي زندانيان و کاهش جمعيت کيفري زندان ها دستورالعملی را 29 ماده صادر کردند که در ماده 14 تا 16 این دستورالعمل و تحت عنوان « توسعه فعاليت شوراي طبقه بندي زندانيان و تسهيل در مرخصي ها» گفته شده  لازم است شوراي طبقه بندي زندانيان با رياست قاضي ناظر زندان، حداقل هفته اي يک بار به صورت مرتب و مستمر تشکيل جلسه داده و درخصوص مرخصي و درخواست هاي آزادي مشروط و عفو زندانيان واجد شرايط و ساير مواردي که در آيين نامه اجرايي سازمان زندان ها و اقدامات تاميني و تربيتي کشور براي اين شورا مقرر شده است، تصميم گيري نمايد. 
همچنین امتياز لازم جهت استفاده از مرخصي زندانيان مندرج در آيين نامه سازمان از 200 به 100 تغيير و ميزان مرخصي در هر نوبت از سه تا پنج روز به پنج تا 10 روز اصلاح تا افراد بيشتري بتوانند از امتياز مرخصي بهره مند گردند.و تامين لازم جهت اعطاي مرخصي به زندانيان، همان تامينات مندرج در ماده 132 قانون آيين دادرسي کيفري است، لذا در مورد محکوميت هاي سبک و افرادي که باقيمانده محکوميت آنان کمتر از سه ماه است، همچنين افرادي که اطمينان به بازگشت آنان وجود دارد، با تشخيص قاضي ناظر زندان يا قاضي اجراي احکام با صدور قرار التزام به قول شرف يا التزام به حضور با تعيين وجه التزام، نسبت به اعطاي مرخصي اقدام مي شود.

منبع : تابناک‌

---

نظرات :

---

نظر خود را در مورد این خبر بیان کنید.

نام :

ایمیل :

نظر:
آدمک :