دولت ایران خردادماه گذشته به طور رسمی از دولت ایالات متحده آمریکا به علت ضبط حدود دو میلیارد دلار از اموال بانک مرکزی، به دیوان دادگستری بین المللی شکایت کرده و خواستار محکومیت اقدام ضد ایرانی واشنگتن و جبران خسارات شده بود.
به گزارش «تابناک» لایحه تفصیلی مربوط به دعوای دولت جمهوری اسلامی ایران علیه دولت ایالات متحده به علت وضع قوانین و مقررات مغایر با حقوق بین الملل و نقض موافقتنامه بین دو کشور موسوم به معاهده مودت و روابط اقتصادی و کنسولی بین ایران و آمریکا (۱۹۵۵) که پنجاه سال قبل امضا شده و هنوز معتبر است در تاریخ ۱۳ بهمن ماه ۱۳۹۵ به همت مرکز حقوق بین الملل ریاست جمهوری، در تاریخ ۱۳ بهمن ۱۳۹۵در دیوان بین المللی دادگستری در لاهه به ثبت رسید.
از جمله مهمترین موضوعاتی که در این لایحه به تفصیل بحث شده، . مصادره و ضبط قریب دو میلیارد دلارد اوراق بهادار بانک مر کزی ونیز مصادره اموال و دارایی های تعدادی از بانکها و شرکت های دولتی ایرانی در امریکا است که در اجرای احکام واهی صادره از دادگاههای آمریکایی انجام شده است.
لایحه دولت مشتمل بر ۸ فصل و بیش از ۲۰۰۰ صفحه از مستندات موید ادعاست که در چهار جلد تهیه و تدوین شده و در ۱۲۵ نسخه چاپی و الکترونیکی در دفتر دیوان ثبت شده است. در این لایحه ایران تاریخچه و وقایع مستند ادعای دولت، قواعد و مقررات ذیربط در دعوی، چگونگی نقض تعهدات بین المللی توسط ایالات متحده با نادیده گرفتن حقوق دولت و شرکت های دولتی ایران بر اساس معاهده مودت ۱۹۵۵ و حقوق بین-الملل، ماهیت و نحوه جبران خسارات وارده به تفصیل تشریح گردیده و از دیوان بین المللی دادگستری خواسته شده است که امریکا را ملزم کند نقض تعهدات بین المللی خود را متوقف کند، و با محکوم نمودن ایالات متحده به علت نقض تعهدات بین المللی، آن دولت را ملزم نماید که خسارات وارده به کشورمان را نیز جبران نماید.
آشنایی با دیوان بین المللی دادگستری
دیوان بین المللی دادگستری رکن قضایی اصلی در سازمان ملل متحد است و اساسنامه آن نیز که بر مبنای اساسنامه دیوان دایمی بین المللی دادگستری تنظیم گردیده است جزءلاینفک منشور ملل متحد به شمار می آید.اساسنامه دیوان در سال 1945 به امضای نمایندگان 51 دولت شرکت کننده در کنفرانس سانفرانسیسکورسید و کار دیوان رسما از 18 آوریل 1946 آغاز شد.
ساختار و تشکیلات دیوان بین المللی دادگستری
دیوان بین المللی دادگستری مطابق مواد 2 الی 33 اساسنامه و مواد 1 الی 18 و همچنین 32 الی 37 آیین نامه داخی خود اداره می شود.طبق مواد 2الی 3 اساسنامه دیوان بین المللی دادگستری دیوان مذکور عبارت از یک هیات قاضی مرکب از 15 قاضی و یا حقوقدان مستقل است که بدون توجه به ملیت آن ها از میان کسانی که عالی ترین مقام اخلاقی را دارا بوده و هریک واجد شرایطی باشند که در کشور متبوع خود برای انجام مشاغل عالی قضایی لازم است و یا از جمله متبرحرترین در علم حقوق و دارای شهرت به سزا در زمینه حقوق بین الملل باشند تشکیل می شود.این قضات از طرف سازمان مللل متحد(شورای امنیت و مجمع عمومی) انتخاب می شوند و انتصابی دولت های خود نیستند.
قضات دیوان برای مدت 9 سال انتحاب می شوند و پس از سپری شدن دوره مجددا قابل انتخاب هستند. تجدید انتخاب کامل در پایان هر 9 سال امکان داشت به دوام و استمرار دیوان لطمه ای بزند از این رو هر سه سال یکبار به قید قرعه یک سوم قضات طبق ماده 13 اساسنامه تغییر می کند.
قضات دیوان ماموران دولتی نیستند تا تابع مقررات و دستورات کشورهای خود باشند و از این رو برای تضمین استقلال آنها مصونیت های مثل مامورا دیپلماتیک برای ایشان قایل شده اند.دیوان داری یک رئیس و و یک نائب رئیس است که برای مدت سه سال توسط قضات دیوان انتخاب می شوندو تجدید انتخاب آنها مجاز است و برای تشکیل جلسات دیوان حد نصاب 9 قاضی کافی خواهد بود.
ویژگی های آرای دیوان بین المللی دادگستری
هریک از اعضای سازمان ملل متحد متعهد می گردند در صورتی که در دعوایی طرف قرار گیرند از تصمیم دیوان متابعت و پیروی کند همچنین آرای دیوان قطعی و غیرقابل تجدیدنظر است و از اعتبار امر مختومه برخوردار است و در صورت بروز اختلاف در معنا و حدود حکم دیوان بنا به درخواست هر یک از طرفین راسا حق تفسیر رای خود را دارد.لازم به ذکر است که هرگاه یکی از طرفین دعوی از اجرای تعهداتی که به موجب رای صادره دیوان به عهده او گذاشته شده است خودداری نماید طرف دیگر می تواند به شورای امنیت شکایت کند و شورای مذکور چنانچه لازم و ضروری تشخیص دهد ممکن است توصیه هایی نموده و یا برای اجرای رای تصمیماتی اتخاذ نماید.
چنانچه کشوری از اجرای تعهداتی که به موجب رأی صادره از دیوان استنکاف کند، طرف دیگر حق خواهد داشت، به شورای امنیت شکایت کند و شورای امنیت در صورت ضرورت توصیه و یا تصمیماتی اتخاذ می‌نماید نکته قابل توجهی که در این خصوص وجود دارد، این است که اگر یکی از اعضای دایم شورای امنیت در دیوان محکوم شود و به رأی عمل نکند و موضوع به شورا بکشد، آنگاه آن عضو دائم خواهد توانست با استفاده از حق وتوی خود، عملاً رأی دیوان را بلااثر کند.
مراحل رسیدگی در دیوان بین المللی دادگستری
رسیدگی در دیوان از دو مرحله کتبی و شغاهی تشکیل شده است. مرحله کتبی عبارت است از ابلاغ لوایح متقابل و پاسخ آن به دیوان در مدتی که خود دیوان معین می کند و مرحله شفاهی عبارت است از استماع اظهارات شهود و کارشناسان و وکلای طرفین در جلسه رسیدگی به دعوی.
ایران و دیوان بین المللی دادگستری
از ابتدای تاسیس دیوان بین المللی دادگستری ایران چهر دعوی نزد دیوان مذکور داشته است که تاکنون بیش ترین تعداد دعوی مطرح شده از سوی یکی از کشورهای قاره آسیا نزد دیوان محسوب می گردد .ایران مجموعا چهار بار ،دوبار به عنوان خوانده و دوبار به عنوان خواهان نزد دیوان بین المللی داگستری حضور یافته است:
-قضیه شرکت نفت ایران و انگلیس که شکایت انگلستان علیه ایران مطرح شد و منجر به قرار عدم صلاحیت دیوان در سال 1952 شد.
-قضیه گروگانگیری کارکنان سیاسی و کنسولی آمریکا در ایران که منجر به رای مبنی بر نقض کنوانسیون های سال 1961 و 1963 وین راجع به روابط دیپلماتیک و کنسولی توسط ایران شد.
-قضیه حمله موشکی آمریکا به هواپیمای مسافربری ایرانی در سال 1988 که منجر به قرار ترک دعوی از سوی طرفین شد.
و قضیه سکوهای نفتی که ایران در سال 2003 علیه آمریکا مطرح نمود و منجر به رای عدم پذیرش تقاضای خسارت از طرف اطراف دعوی شد.البته در بند 125 رای دیوان اقدامات آمریکا علیه سکوهای نفتی ایران غیرقابل توجیه از دیدگاه حقوق بین الملل و به کاربردن زور شناخته شد.
برای مشاهده متن کامل اساسنامه دیوان بین المللی داگستری به اینجا مراجعه کنید.
منبع : تابناک