-
مراحل حصر وراثت چیست ؟
-
قانون ارث و میراث پس از مرگ چگونه است ؟
حصر وراثت و مراحل آن
هر انسانی بالاخره یک روزی فوت می کند و ممکن است از او اموالی منقول مثل پول نقد و اتومبیل و وسایل نقلیه دیگری اثاث منزل و غیرمنقول مثل زمین- باغ و مغازه و مثل این ها از او باقی می ماند این اموال به وراث فرد فوت شده انتقال می یابد و برای اینکه وراث بتوانند این اموال را تصاحب بکنند و در آن تصرف کنند باید منحصر بودن آن ها در وراثت ثابت شود یعنی ثابت شوند که فقط این ها وارث هستند و ارث می برند همچنین سهم الارث آنها هم ثابت شود برای این منظور مرجع قضایی صلاحیت دار که در مورد اعضاء که در مورد انحصار وراثت شورای حل اختلاف است پس از رسیدگی گواهینامه ای به نام تصدیق انحصار وراثت یا گواهی انحصار وراثت صادر
می نماید و در اختیار وراث و افرادی که در ارث به نوعی نفعی دارند قرار می دهد
انحصار وراثت در حقوق عبارت است از معلوم نمودن تعداد وراث متوفی توسط مراجع ذیصلاح (1)
چه کسانی می توانند تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت نمایند؟
1- هریک از ورثه می توانند درخواست انحصار وراثت نمایند.
2- اشخاص ذینفع یعنی کسانی که به نوعی از ارث نفع می برند البته اشخاص ذینفع حتی در صورت ورثه هم می توانند درخواست انحصار وراثت کنند مطابق یکی از آرای دیوانعالی کشور(2) طبق ماده ی 360 قانون امور حسبی علاوه بر ورثه سایر اشخاص ذینفع هم می توانند تصدیق انحصار وراثت نمایند اشخاص ذینفع در این ماده اختصاص به مورد متوفی بلاوارث ندارد(3)
اشخاص ذینفع چه کسانی هستند(4)
1- طلبکار فرد فوت شده به منظور تشخیص رسمی وراث برای گرفتن طلب خود از بدهی متوفی که به نسبت
سهم الارث باید پرداخت کنند.
2- وصی یعنی کسی که اجرای وصیت فرد فوت شده به عهده ی اوست در مواردی که تعیین وارث برای تنفیذ و اجرای وصایای فرد فوت شده لازم است.
3- موصی له یعنی کسی که از ارث چیزی برای او به طرف متوفی برای او وصیت شده باشد در مواردی که امضای وصیت از سوی وارث لازم است.
4- شخصی که از اثبات وراثت شخص دیگری نفع می برد مثل طلبکار یکی از وارث یا کسی که مالی از ارث را از ورثه خریده است
مرجع صالح رسیدگی و صدور گواهی حصر وراثت شورای حل اختلاف( - بند ت ماده ی 9 قانون شورای حل اختلاف : متوفی یا محاکم بدایتی که وظایف صلحیه را، انجام می دهد تقدیم کنددر صورتی که محل اقامت دائمی متوفی خارج از مملکت باشد به یکی از محاکم صلح تهران باید مراجعه شود.)
برای شروع رسیدگی تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت مطابق ظاهر ماده ی ماده 360 قانون امورحسبی مقرر داشته است : « در صورتی که وراث متوفی یا سایر اشخاص ذینفع بخواهند تصدیق انحصار وراثت تحصیل کنند درخواست نامه کتبی مشتمل بر نام و مشخصات درخواست کننده و متوفی و ورثه و اقامتگاه آنها و نسبت بین متوفی و وارث تنظیم نموده به دادگاه تسلیم می نماید.
فقط درخواست نامه لازم است اما در عمل باید دادخواست تنظیم و تسلیم شود.
برای این منظور باید به شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی مراجعه کنی و فرم دادخواست را از شورا بگیری و این فرم را تکمیل کنی در این فرم دادخواست نام و مشخصات شخص درخواست کننده نام مشخصات متوفی و ورثه و نسبت به آنها با متوفی و اقامتگاه آنان نوشته می شود(7)
سپس به یکی از دفاتر اسناد رسمی(محضر) مراجعه و فرمی که از شورای حل اختلاف گرفته اید را به همراه گواهی فوت متوفی و وارثان و 2 شاهد که وارثان را می شناسند همراهتان ببرید برای اینکه استشهادیه تنظیم کنند و شاهدان با امضا و گواهی وراث متوفی را به طور رسمی تائید می کنند(8)
) ماده ی 363- دادگاه بخش می تواند گواه ها را احضار کرده و گواهی آنان را استماع کند. چنانچه گواه در خارج از مقر دادگاه ساکن باشد تحقیق از گواه به وسیله ی دادگاه محل اقامت گواه یا نزدیکترین دادگاه محل اقامت گواه به عمل خواهد آمد.
(
وارثان باید فهرستی از اموال منقول و غیرمنقول باقیمانده را تهیه و به اداره ی دارایی محل سکونت متوفی ارائه دهند تا تکلیف مالیات بر ارث مشخص شود و اداره ی دارایی رسیدی به شما می دهد بعد مجدداً به شورای حل اختلاف مراجعه می کنند و دادخواست تکمیل شده و گواهی فوت متوفی- رسید یا گواهی مالیاتی که از اداره دارایی گرفته و استشهادیه محضری فتوکپی شناسنامه و کارت ملی ورثه و ذینفع را به شورای حل اختلاف ارائه می دهی (9)
پس از تنظیم دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت و ارائه مدرک که گفته شد برابر ماده ی 361 قانون امور حسبی
)ماده ی 361- دادگاه رسیدگی کننده درخواست متقاضی را یک نوبت در روزنامه های کثیرالانتشار آگهی
می نماید.
( شورای حل اختلاف دادخواست ذکرشده را یک نوبت در روزنامه ی کثیرالانتشار یا محلی آگهی
می نماید در آگهی حصر وراثت باید قید شود که هرکس وصیت نامه ای از متوفی نزد اوست در مدت 3 ماه به شورای حل اختلافی که این آگهی را منتشر کرده بفرستد و پس از گذشتن این مدت هر وصیت نامه ای ابراز شود از درجه ی اعتبار ساقط است(11)
پس از گذشت یک ماه اگر اعتراضی به عمل نیامد دادگاه با درنظرگرفتن دلایل و اسناد درخواست کننده و گواهی گواهان تصدیقی مبنی بر وراثت و تعیین عده وراث و نسبت آن ها با متوفی (ماده ی 362 ق. ا. ج) ماده ی 362- پس از انقضای یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که معترضی نبود دادگاه تمام ادله و اسناد درخواست کننده تصدیق را از برگ شناسنامه و گواهی گواه غیره درنظرگرفته، تصدیقی مشعر بر وراثت و تعیین عده وراث و نسبت آنها به متوفی صادر می نماید و در صورت اعتراض دادگاه جلسه ای برای رسیدگی به اعتراض معین نموده و به معترض و درخواست کننده تصدیق اطلاع می دهد و در جلسه پس از رسیدگی حکم خواهد داد و این حکم قابل پژوهش فرجام است. (اصلاحی 18/4/1374)) صادر وبه درخواست کننده تسلیم می نماید
ماده ی 373- در تصدیق انحصار وراثت به درخواست ورثه دادگاه حصه هریک از ورثه را معین می نماید.
هرگاه شخص به درخواست گواهی انحصار وراثت اعتراض نماید دادگاه باید جلسه ای را تعیین کند و به درخواست کننده اعتراض اطلاع دهد پس از رسیدگی حکم لازم را خواهد داد البته این حکم قابل تجدیدنظر است اگر بهای ارث بیشتر از یک میلیون تومان نباشد دادن آگهی لازم نیست و شورای حل اختلاف با رسیدگی به دلایل درخواست کننده صدور گواهی انحصار وراثت را مطابق دلایل ارائه شده یا رد یا قبول می کند
ماده ی 364- درصورتی که بهای ترکه بیش از ده میلیون ریال نباشد بدون انتشار آگهی به ادله
درخواست کننده رسیدگی و درخواست تصدیق صدور گواهی حصر وراثت را حسب اقتضای دلایل قبول یا رد
می نماید و در مورد وراث روستائیان در صورتیکه بهای ترکه بیش از مبلغ فوق باشد فقط به الصاق آگهی برای یک بار و در یک روز در معابر و اماکن عمومی روستای محل اقامت متوفی اکتفا خواهد شد و پس از انقضاء یک ماه از تاریخ الصاق رسیدگی و تصمیم مقتضی اتخاذ می کند.
طبق ماده ی 366 قانون امورحسبی رأی دادگاه در مورد درخواست گواهی انحصار وراثت قابل تجدیدنظر در
دادگاه های تجدیدنظر استان خواهد بود.
در هزینه ی رسیدگی حصر وراثت طبق ماده ی 375 قانون امورحسبی 500 ریال است که در موقع تقدیم دادخواست گرفته می شود در حال حاضر این مبلغ 1000 ریال است (15)
ماده ی 370- اشخاصی که تصدیق انحصار وراثت تحصیل کرده اند می توانند مطابق تصدیق نامبرده ترکه و مطالبات متوفی را از کسانی که مدیون یا متصرف مال متوفی هستند مطالبه نمایند- مدیون یا متصرف اموال متوفی باید ترکه و مطالبات متوفی را به آنها تسلیم نماید و در صورت تادیه دین و یا تسلیم مال در مقابل هر مدعی وراثت بری محسوب خواهد شد و مدعی نامبرده حق رجوع به شخص یا اشخاصی خواهد داد که طلب متوفی را وصول یا مال متعلق به او را دریافت نموده اند.
مطابق ماده ی 370 ق. ا. ح پس از صدور گواهی انحصار وراثت ورثه و ذینفع می توانند اموال و مطالبات متوفی را از اشخاص متصرف اموال یا بدهکاران مطالبه کنند در صورتی که تعداد ورثه و ذینفع زیاد باشد- اموال و مطالبات ذکرشده به هر شخصی که جمعاً تعیین می کنند تسلیم می شود چون این اموال بین ورثه و اشخاص ذینفع که حتی در ارث دارند مشاع بوده
)یعنی هر ذره از مال متعلق به همه ی شرکا است.) و تصرف در مال مشاع بدون اجازه همه شرکا ممکن نیست.
اگر مال غیرمنقولی به نام متوفی ثبت شده باشد با ارائه گواهی انحصار وراثت ملک مزبور را به نام وراث و اشخاص ذینفع ثبت خواهد شد ماده ی 374- در صورتی که ورثه بخواهند ملک غیرمنقولی که به نام مورث ثبت شده است به نام آنها ثبت گردد باید تصدیق انحصار وراثت با رونوشت گواهی شده آن را که مشتمل بر تعیین سهام باشد به اداره ثبت تسلیم نمایند.
اشخاصی که می توانند به گواهی انحصار وراثت اعتراض کنند عبارتند از : (19)
1- دادستان حوزه قضایی: در صورتی که تشخیص دهد متوفی بلاوارث بوده و درخواست برای صدور گواهی
بی اساس است.
2- افرادی که فکر می کنند نامشان باید در میان وارث باشد و نیست مثلاً اگر نام یکی از وراث در گواهی انحصار وراثت ذکر نشده باشد می تواند با دلایل و مستندات نسبت به صدور گواهی مزبور اعتراض کند(20) و قابل تجدیدنظر است.
منابع
1- طاهری، مسعود انصاری، محمدعلی؛ دانشنامه ی حقوق خصوصی، انتشارات محراب فکر، 1384، چاپ اول، جلد اول، ص 472
2- به شماره ی 1337- 13/8/26 شعبه 3
3- باختر، احمد؛ قانون امورحسبی در رویه قضایی، تهران، انتشارات جنگل، 1386، چاپ اول، ص 393
4- شهیدی، مهدی؛ ارث، تهران، انتشارات مجد، 1387، چاپ هفتم، ص 271